Hơn 70 năm tuổi nghề, Tô Hoài đã để lại một số lượng tác phẩm vô cùng đồ sộ nền văn học nước ta. Với gần 200 đầu sách trải rộng trên nhiều đề tài khác nhau. Có thể nói, ông là một trong những nhà văn của nhiều tầng lớp và độ tuổi khác nhau.
1. Vài nét về tác giả Tô Hoài
1.1. Tên tuổi
Nhà văn Tô Hoài tên thật là Nguyễn Sen. Ông sinh ngày 27/9/1920 tại quê ngoại là làng Nghĩa Đô, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông cũ. Đây cũng là nơi tác giả đã sống và gắn bó suốt thời kỳ thơ ấu đến khi trưởng thành.
1.2. Cuộc đời Tô Hoài
Thời niên thiếu, Tô Hoài phải bôn ba với nhiều nghề khác nhau. Ông đã đến với nghề nhà văn vào năm 18 tuổi, từ đó lấy bút danh là Tô Hoài. Ý nghĩa của cái tên này chính là sự kết hợp giữa con sông Tô Lịch chảy qua làng Nghĩa Đô nơi ông sống với phủ Hoài Đức là nguyên quán của ông.
1.3. Sự nghiệp Tô Hoài
Sự nghiệp văn chương của ông bắt đầu từ khi in tác phẩm trên Hà Nội tân văn và Tiểu thuyết thứ bảy vào cuối những năm 30 của thế kỷ 20. Ông tham giao Hội Ái hữu công nhân và tham giao phong trào Thanh niên phản đế năm 1938. Sau đó, năm 1943, Tô Hoài gia nhập tổ Văn hoá cứu quốc đầu tiên tại Hà Nội. Đây là thời điểm ông phát hành ra cuốn truyện dài cực kỳ nổi tiếng “Dế mèn phiêu lưu ký”.
2. Những “đứa con” nổi tiếng của Tô Hoài
2.1. Dế mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài
Đây được xem là cuốn sách khiến cho bao thế hệ trẻ Việt Nam hăng say từ khi đến với văn chương. Tác phẩm được trình bày dưới dạng văn xuôi đặc sắc viết về loài vật. Cuốn sách này được tái bản và dịch nhiều lần ở một số quốc gia trên thế giới.
Dưới đôi mắt của Tô Hoài, những loài sinh vật này thật sự trở nên thú ị và sinh động hơn bao giờ hết. Nếu ai đã từng đọc tác phẩm Dế mèn phiêu lưu ký chắc chắn sẽ không thể quên mối tình cảm bạn bè thân thiết. Đó là của Dế Mèn, Dế Trũi, Xiến Tóc trầm lặng. Chị Cào Cào rất duyên dáng nhung đôi lúc ồn ào, Bọ Ngựa thì có tính kiêu căng, Cóc huênh hoang,…
Đối với mỗi con vật, Tô Hoài lại có một lối hành văn để lột tả rõ nét tính cách và đời sống riêng của chúng. Thông qua tính cách của từng nhân vật trong truyện, tác giả đã thể hiện được quan niệm về nhân sinh. Về khát vọng bên trong của người nông dân, họ khao khát về cuộc sống bình yên, vui vầy.
2.2. Tác phẩm Vợ chồng A Phủ
Đây là một thể loại truyện ngắn được Tô Hoài viết về đề tài miền núi Tây Bắc. Tác phẩm được in trong tập Truyện Tây Bắt vào năm 1953. Qua đó, tác giả đã thể hiện một cách chân thật và xúc động sự tủi nhục của đồng bào miền núi Tây Bắc.
Dưới ách phong kiến của thực dân, Vợ chồng A Phủ và nhân dân thời đó phải trải qua nhiều biến cố. Và thăng trầm trong cuộc sống. Tác phẩm được giải nhất về truyền và ký của Hội văn học nghệ thuật Việt Nam năm 1954 – 1955.
2.3. Một số tác phẩm nổi bật khác
Bên cạnh hai tác phẩm đặc sắc nêu trên, Tô Hoài còn in đậm trong tâm trí đọc nhiều cuốn sách hay. Trong đó phải kể đến là Xóm Giếng, Nhà nghèo, O chuột, Dế Mèn phiêu lưu ký. Và còn có cả những tác phẩm như Núi Cứu quốc, Mười năm, Xuống làng. Vỡ tỉnh, Tào lường, Họ Giàng ở Phìn Sa, Miền Tây, Tuổi trẻ Hoàng Văn Thụ.
Không chỉ viết truyện về loài vật, mà còn viết về những câu chuyện của người dân với cảnh đời cơ cực, qua ngòi bút của ông mà những hình ảnh ấy được tái hiện chân thật và sinh động. Họ phải lang thang, phiêu bạt nơi đất khách quê người. Không chỉ những người nônh dân mà người làm nghề thủ công cũng có lúc mất tất cả, và những câu chuyện ấy cũng được tái hiện trên trang truyện của tác giả. Với tất cả niềm cảm thông chân thành của nhà văn.
Với những bà lão Vối (Mẹ già), chị Hối (Ông cúm bà co). Hương Cay (Khách nợ), gia đình anh Hối (Buổi chiều ở trong nhà)… Qua hình ảnh của những nhân vật cơ cực, nghèo khổ tác giả cũng phản ánh xã hội lúc bấy giờ. Và cùng đồng cảm với họ, mong mỏi họ thoát khỏi khó khăn.
Ra đi trong độ tuổi 95, nhà văn Tô Hoài thực sự đã để lại sự núi tiếc cực lớn trong lòng độc giả. Tuy nhiên, chắc chắn rằng những kho tàng sáng tác đồ sộ mà ông đã cống hiến sẽ còn mãi với thời gian.
Nhà văn Tô Hoài sẽ luôn là cây bút có công đóng góp to lớn cho nền văn học nước nhà. Và tên tuổi ông xứng đáng luôn được mọi người, mọi thời đại khắc ghi.
