Bệnh tay chân miệng luôn là nỗi lo lắng của các bậc cha mẹ có con, đặc biệt là những trẻ dưới 10 tuổi. Để bảo vệ tốt nhất cho trẻ khỏi những tác hại của bệnh tay chân miệng, phụ huynh cần trang bị tốt các kiến thức cơ bản về căn bệnh nguy hiểm này.
1 Bệnh tay chân miệng là gì, nguyên nhân từ đâu?
1.1 Nguồn gốc
Bệnh tay, chân và miệng tên tiếng anh là “hand, foot and, mouth disease (HFMD)”. Bệnh tay, chân và miệng tên tiếng anh là “hand, foot and, mouth disease (HFMD)”. Bệnh được gây nên bởi một nhóm virus thuộc nhóm Enterovirus. Cụ thể là Coxsackievirus A16, đôi khi là do Enterovirus 71 và các virus ruột khác. Theo các chuyên gia, A16 ít gây biến chứng thần kinh và có thể tự hết trong vài ngày, còn EV71 là loại nguy hiểm dễ gây các biến chứng thần kinh và tim mạch khiến trẻ tử vong.
Bệnh tay chân miệng xảy ra chủ yếu ở trẻ em dưới 10 tuổi tuy nhiên cũng có thể gặp ở cả người trưởng thành. Mọi người đều có thể nhiễm virus nhưng không phải tất cả những người nhiễm virus đều biểu hiện bệnh. Trẻ em và thiếu niên là những đối tượng dễ bị nhiễm và biểu hiện bệnh nhất vì các đối tượng này chưa có kháng thể chống lại bệnh này, đặc biệt trẻ dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất vì thế cần có sự chú ý, quan tâm đặc biệt.
Virut tay chân miệng mạnh hoạt động mạnh mẽ nhất là vào đầu màu thu và mùa hè ở những quốc gia ôn đới, còn ở những quốc gia thuộc vùng có khí hậu nhiệt đới, bệnh có thể xảy ra quanh năm. Nhiễm bệnh có thể tạo nên kháng thể đặc hiệu chống virus gây bệnh tuy nhiên loại bệnh này vẫn có thể tái diễn do một chủng virus khác gây nên.
1.2 Sự lây lan
Vi rút có thể được tìm thấy trong dịch tiết mũi, nước bọt, chất lỏng trong vết loét và phân. Bệnh tay chân miệng lây lan qua tiếp xúc gần gũi, ho và hắt hơi, hoặc chạm vào các đồ vật và bề mặt đã bị nhiễm vi rút. Một người dễ lây lan bệnh nhất trong tuần đầu tiên sau khi bắt đầu các triệu chứng. Sau khi hồi phục, vi rút có thể tồn tại trong cơ thể trong nhiều tuần có nghĩa là trẻ vẫn có thể lây bệnh. Những đứa trẻ khác có thể không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào nhưng chúng vẫn có thể truyền vi-rút cho người khác.
Ngoài ra, một số yếu tố khác khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn, chẳng hạn như:
- Vệ sinh cá nhân chưa sạch sẽ tạo ra nhiều cơ hội cho virus xâm nhập vào cơ thể.
- Thường xuyên tiếp xúc với nhiều người nơi công cộng sẽ gia tăng nguy cơ mắc bệnh, do bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan.
2 Nhận biết bệnh tay chân miệng
Thời kỳ ủ bệnh thường thấy (thời gian từ khi nhiễm bệnh và bắt đầu có triệu chứng) là 3-7 ngày. Các triệu chứng của bệnh bao gồm:
- Sốt
- Nhức đầu
- Ói mửa
- Mệt mỏi
- Khó chịu
- Đau lan lỗ tai
- Đau họng
- Thương tổn đau rát ở răng và miệng
- Phát ban không ngứa toàn thân, kèm theo đó là nhiều nốt mụn trên lòng bàn tay và lòng bàn chân
- Loét miệng
- Mụn lở và rộp trên da xuất hiện trên mông của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
- Trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi trở nên khó chịu
- Biếng ăn
- Tiêu chảy
Bệnh tay chân miệng thường được đặc trưng bởi sốt, đau họng và nổi ban có bọng nước. Triệu chứng đầu tiên của bệnh là sốt nhẹ, biếng ăn, mệt mỏi và đau họng. Một đến hai ngày sau khi xuất hiện sốt trẻ bắt đầu đau miệng. Nếu cha mẹ khám họng trẻ để có thể phát hiện các chấm đỏ nhỏ, để ngăn chặn chúng có thể biến thành các bọng nước nặng hơn thường tiến triển đến loét. Ngoài ra, các đặc điểm này cũng có thể thấy ở lưỡi, nướu và bên trong má.
Các vết ban da xuất hiện trong từ 1 đến 2 ngày đi kèm với các tổn thương phẳng trên da hoặc có thể gồ lên và một số hình thành bọng nước. Ban này sẽ không ngứa cho trẻ và thường cư trú ở vị trí lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân.Do ban điển hình thường xuất hiện ở các bộ phận tay, chân và miệng nên bệnh này có tên bệnh tay chân miệng. Tuy nhiên các vết ban cũng có thể xuất hiện ở mông hoặc chỉ xuất hiện ở miệng mà không xuất hiện ở các vị trí khác.
Trong một số trường hợp, trẻ mắc bệnh có thể không có biểu hiện của bệnh hoặc các triệu chứng xuất hiện rất nhẹ. Các bậc cha mẹ cần đặc biệt lưu ý khi thấy các dấu hiệu dù là nhỏ nhất của con.
2.1 Làm thế nào để biết chính xác trẻ có bị mắc bệnh tay chân miệng không?
Hiện nay vẫn chưa có xét nghiệm nào có thể chỉ ra kết quả rõ ràng về bệnh loại bệnh này ở trẻ. Do đó, việc chẩn đoán sẽ thường dựa trên triệu chứng điển hình và dấu hiệu của bệnh khi được các bác sĩ tiến hành khám. Trên thực tế, phải mất khoảng 2 đến 3 tuần các xét nghiệm chẩn đoán trong phòng thí nghiệm mới có kết quả. Vì thế trong khoảng thời gian này đa phần các triệu chứng của bệnh tay chân miệng đã tự biến mất nên các bác sĩ sẽ không cho bệnh nhi làm xét nghiệm.
2.2 Khi nào cần phải đưa trẻ đi khám?
Nếu bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng mất nước nào xuất hiện ở trẻ như da khô, môi khô, giảm cân, suy nhược hoặc tiểu rất ít hoặc không trẻ không tiểu tiện trong suốt 6 giờ đồng hồ. Bạn cần đưa trẻ đến bác sĩ khám ngay để có biện pháp bù nước cho trẻ thích hợp. Ngoài ra, bạn cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu trẻ có biểu hiện: rối loạn thăng bằng, da sần sùi và ẩm ướt, bàn tay và bàn chân lạnh, co giật hoặc mất ý thức, thở nhanh, khó thở.
- Nếu con của bạn dưới ba tháng tuổi và nhiệt độ đo ở hậu môn là 38°C hoặc cao hơn.
- Nếu con của bạn 3 tháng tuổi và nhiệt độ đo được là 38,5°C hoặc cao hơn.
- Nếu con bạn 6 tháng tuổi và nhiệt độ đo được lên đến 39,5°C.
- Sốt lâu hơn hai ngày, hoặc sốt trên 39 o C, nôn mửa liên tục, sững sờ, khó ngủ, cáu gắt, lú lẫn hoặc khóc kéo dài mà không rõ lý do.
Trẻ sẽ phải tái khám hai ngày một lần trong bảy đến 10 ngày đầu tiên của bệnh chân tay miệng. Trẻ bị sốt cần được tái khám hàng ngày cho đến khi hết sốt trong ít nhất 48 giờ. Và nếu bạn không thể chăm sóc con mình hoặc có con nhỏ khác ở nhà, tốt hơn là nên đưa con bạn đến bệnh viện.
2.3 Cách điều trị bệnh chân tay miệng tại nhà
Không có phương pháp đặc trị nào đối với loại bệnh này. Cách điều trị bệnh hữu hiệu nhất chính là chăm sóc cho bé thật là tốt. Khi bé bị sốt, hãy tìm cách hạ sốt và bổ sung nước thường xuyên cho bé để phòng ngừa tình trạng mất nước rất có thể xảy ra. Thỉnh thoảng, cho bé súc miệng bằng các loại nước súc miệng dành riêng cho người bị tay chân miệng.
Loại nước này là hỗn hợp của một số loại thuốc uống dưới dạng lỏng, bao gồm thuốc gây tê tại chỗ và diphenhydramine (Benadryl®). Các loại thuốc có tác dụng đối mạnh đối với các vết loét ở miệng, từ đó giúp bé giúp giảm đau, giảm phản ứng viêm cũng như có thể uống nước được.
Bố mẹ vẫn có thể dùng các loại thuốc hạ sốt thích hợp nếu trẻ bị sốt. Bạn có thể làm nhằm giảm triệu chứng của bệnh tay chân miệng ở trẻ tại nhà là bằng một số cách sau:
- Cho bé ăn các loại thức ăn lỏng, uống nhiều nước hoặc sữa đã được cha mẹ làm mát hoặc làm lạnh. Việc này giúp con tránh mất nước và bị đau họng khi nuốt. Nước lạnh hoặc sữa là sự lựa chọn hợp lý nhất cho trẻ mắc bệnh này. Nếu nhận thấy bé khó nuốt, bạn hãy chia nhỏ thức ăn của bé ra và cho bé ăn từng chút một. Ngoài ra, những thực phẩm lạnh và mềm như kem hoặc thạch cũng rất có ích cho trẻ bị bệnh này.
- Đặc biệt cần tránh cho trẻ ăn các thức ăn mặn, cay hoặc chua nếu miệng bé bị tổn thương. Những loại thực phẩm dạng này có thể khiến các vết loét của trẻ khi mắc bệnh thêm trầm trọng hơn.
- Vệ sinh cơ thể cho trẻ một cách nhẹ nhàng bằng nước sạch mỗi ngày để tránh tình trạng nhiễm khuẩn lan rộng. Đồng thời nên cho trẻ thường xuyên súc miệng bằng nước muối pha loãng nếu được.
- Thường xuyên và đúng cách đối với trẻ cũng như người chăm sóc.
- Để hạn chế tình trạng nhiễm trùng, bạn có thể bôi Xanh methylen lên các vết loét của trẻ.
- Dùng paracetamol hoặc ibuprofen để giảm sốt hoặc đau, nhưng trước tiên bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về liều lượng và cách thức dùng thuốc cho trẻ.
Trong tuần đầu tiên xuất hiện các dấu hiệu của bệnh, trẻ sẽ rất dễ lây truyền bệnh sang người khác. Tuy nhiên, virus vẫn có thể lây truyền và gây bệnh trong vài tuần sau đó. Bạn cần chú ý điều này vì hoàn toàn có nguy cơ lây bệnh từ con.
3 Một số câu hỏi liên quan đến bệnh tay chân miệng
3.1 Bệnh tay chân miệng có vắc xin không?
Hiện nay, vì chưa có vắc xin nào phòng ngừa. Vì thế bệnh tay chân miệng có thể lây lan qua tiếp xúc với nước bọt, dịch nhầy từ mũi hoặc chất dịch tiết ra khi nốt phồng bị vỡ.
Một số điều cần làm để phòng tránh nguy cơ mắc bệnh của con là:
- Cho bé nghỉ ngơi ở nhà, không cho con tiếp xúc với các trẻ khác cho đến khi bé khỏi bệnh
- Rửa tay thường xuyên bằng nước sạch và xà phòng, điều này cần thiết với cả gia đình, nhất là trước mỗi bữa ăn và sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh, kể cả sau khi thay tã hoặc làm vệ sinh cho trẻ,…
- Rửa, khử trùng đồ chơi và các đồ vật khác mà bé tiếp xúc. Chú ý các bề mặt hay tiếp xúc như nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế phải thường xuyên lau chùi sạch sẽ bằng xà phòng và các chất tẩy rửa thông thường.
- Tuyệt đối không mớm thức ăn cho trẻ, đồng thời cũng không cho bé dùng tay bốc thức ăn hay mút tay, ngậm mút đồ chơi hoặc chạm vào bất kỳ vật dụng nào chưa được khử trùng.
- Giặt quần áo, drap trải giường, chăn màn bằng xà phòng và nước nóng, phơi dưới ánh nắng mặt trời
- Thực hiện tốt việc ăn chín, uống sôi và đảm bảo các dụng cụ nấu nướng, chén bát đã được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng
- Dạy trẻ cách rửa tay sạch sẽ
H5: Bảo vệ trẻ khỏi bệnh tay chân miệng
3.2 Có thể mắc bệnh tay chân miệng ở trẻ nhiều lần không?
Câu trả lời là có. Cũng như các căn bệnh cảm lạnh hay cảm cúm, khi bị bệnh cơ thể sẽ có khả năng sản sinh kháng thể chống lại căn bệnh này. Nhưng bệnh tay chân miệng truyền nhiễm là do nhiều virus khác nhau gây ra nên bé hoàn toàn có thể bị bệnh nhiều lần.
3.3 Bệnh tay chân miệng có biến chứng không?
Các biến chứng do nhiễm vi rút gây bệnh này thường rất hiếm thấy, nhưng nếu chúng thật sự xảy ra, bạn nên cần đến bệnh viện để chăm sóc y tế cho trẻ.
Viêm màng não do virus gây sốt, đau đầu, cứng cổ, hoặc đau lưng nhưng khá hiếm khi xảy ra với bệnh này. Các triệu chứng bệnh thường khá là nhẹ và có thể tự khỏi mà không cần điều trị gì.
Đối với các bệnh nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như viêm não (sưng não) hoặc tê liệt như một bệnh bại liệt thậm chí còn hiếm gặp hơn. Viêm não có thể dẫn đến tử vong.
Một số báo cáo về hiện tượng mất móng tay và mất móng chân hầu hết xảy ra ở trẻ bị bệnh tay chân miệng (TCM) trong vòng 4 tuần. Tuy nhiên hiện tượng mất móng tay ở trẻ cũng chỉ xảy ra tạm thời và sau đó móng sẽ phát triển phục hồi lại mà không cần điều trị gì.
Hy vọng qua bài viết này các bậc cha mẹ đã có thêm những kinh nghiệm bổ ích để bảo vệ con mình trước căn bệnh tay chân chân miệng này.
